Melîke Aydin

 

MUGLA - Ekofemînîste Emet Degîrmencî dîyar kerd ke bi projeyê rantî çinkerdişê daristanan hedef yeno girewtiş û nê zî cinîyan xoza ra dûr fîneno, bi tehlukeyê metayî dir yenê rî bi rî. Emete dîyar kerd ke  pawitişê xoza, wezîfeyê her kesî yo.

 

Hemverê ocaxê madenî yê lînyît yeno waştiş ke Daristanê Akbelen yê qezaya Mîlas a Muglayî de bêro awankerdiş, sere de cinî, dewijê Îkîzkoy û pawitoxê heqê cuye têkoşîn dayî û netîceyê ci de dewa betalkerdişê yê Muafiyetê ÇEDî ya Tesîsta Entegre yê 3in dadgeha Îdarî ya Muglayî û dewaya betalkerdişê birnayîşê daristanî ya Yewin Dadgeha Îdarî de amebi vindarnayîş.

 

Emete dîyar kerd ke karbeşîyê komelî têkilîyê cinî yê bi xozayî dir tewr zêde xurt keno û pawitişê xozayî wezîfeyê her kesî yo. Emete nê çî vat: "Dimayê qetilkerdişê daristanan cinî komelê serdest yê camêrdan de bi tehlukeyê metayî dir  yenê rî bi rî.”

 

'Karbeşîyê komelî faktorê tewr girîng o'

 

Emete dîyar kerd ke demê ke Darsitanê Akbelen hedef ameyê girewtiş, dewa Îkîzkoy Nejla Işik serê çapemenîya komelî de bi parekerdişê qîrînayîşê cinîye daye ramojnayîş û ganî bêro vînayîş ke cinî tewr zêde wayîrê têkoşînê  ekolojî vejênê û vat: "Rolê cinîyan ê xozayî de, ramitişê toxumî, zêdekerdişê nebatan, ramitişê bostanî yo. Mezopotamya de yewin ramitişê genimî cinîyan kerdo. Ez nêvana taybetîya cinîyan welidnayîşî esto, nêzdîyê xozaya ya la, tecrube û zanayîşê cinîyan ramojnayo ke cinî tewr zêde xoza yê. Seba cinî nêzdîyê ekonomîye debare yê. 1970 de Hîndîstan de tevgerê Chîpko daristan pawitî û çalakî kerdî.”

 

'Cinî tewr zêde tehluke dir yenê rî bi rî'

 

Emete dewam de wina vat: "Ewro rahimê cinîyan de di sey zêdeyêr madeyê toksîk estê. Wexto tût/e newe pîzeyê dayîke de virazino/a ê gêno/a. Bedenê cinîyan her tewir  kîmyewî ra tesîr beno. Seba nê zî pîlkerdişê neslêko baş girîng o. Cinî bi wayîrvejîyayîşêk nêbaş dir yenê rî bi rî. Dimayê Neolotîkî ra dima, dimayê ke cinîyan hêzê xo vinî kerd esteyê cinîyan û didanê înan tewr zêde rijyayê û nê zî kolnayîşê  arkeolojîk de ameyê vînayîş. Coka cinîyî tewr zêde tehluke dir yenê rî bi rî."

 

Emete tewr peyîn vat, rewşa ke herre bêro vînîkerdiş de do cinî rewşêke zehmet de bimanê û vat, ê sey ekofemînîstan hemverê rolê komelî yê û komelêk têduştî xeyal kenê û wina qedêna: "Ma wayîrê  xoza vejênê. Wayîrvejîyayîşê herre wezîfeyê ma hemin o."