ŞIRNEX - Esnafê cinî yê Botanî ke reaksîyon vera krîzê ekonomî dayî û vatî: “Sebebê krîzî Erdogan bixo yo. Seba şerê ke dayo destpêkerdiş no krîz tew kur bîyo. No krîz zî tewr zêde tesîr serê ma cinîyan de kerd.”

 

Tirkîya de krîzê ekonomî her ke şino giran beno. Seba polîtîka û şerê îqtîdarî krîzê ekonomî tesîrêk pîl serê komelî de keno. Dimayê prosesê pandemî tesîrê krîzî tewr zêde ame hîskerdiş û bi taybetî tesîr serê şarê Kurdî û cinîyan de kerd. Cinîyê esnafê yê Botanî reaksîyon vera krîzê ekonomî dayî.

 

‘13 serrî yo krîz dewam keno’

 

Emîne Yilmaz Aktaş ke terzî ya vat, krîz heme cayê Tirkîya de vila bîyo û vat: “Bi nêzdîyê 13 serrî yo krîz dewam keno. Labelê bi di serrî yo prosesê pandemîyê dir tewr kûr bi û hema zî dewam keno. Kîrayê banî û fatûreyî her ke şinê zêde benê. Ez hem kîraya nê dikanî û hem zî ê keyeyî dana. Fatûran zî dana. Labelê qîm nêkeno. Qûmaşên zaf bîyê vay. Ez ne eşkena bigîrî û ne zî eşkena biroşî. Semedo ke pereyê şarî zî çin o. Emsar xeylêk kesî seba ke nêeşkenê debara keyeyê xo bikerê, întîxar kerdî. Êdî rîyê esnafan sey verê nêhuyeno. Prosesê pandemî de deynê ma yê ke virazyayê, ma nika nêeşkenê bidê. Seba ke ma kêm qezenc kenê. Ma nê zanê kamî rê derdê xo qal bikerê û senî çareser bikerê. Êdî esnafî kêfweş nîyê. Dewlete ganî problemî rê çareserîyêk bivîno. Ma par bi 25 TL rûn girewtêne, emsar bîyo 80 TL. Roj bi roje krîz kûr beno. Wexto vayîya vistanan zêde bena kes nêeşkeno bigîro. Coka ma qezenc nêkenê. Komel nê çî zî qebûl nêkeno. Ma êdî xo nêresnenê tu çîyêk zî. Her aşmî deynê ceyranî yeno û xeylêk zêde yeno. Ma hende zêde nêxebitnenê la reyna zî zêde yeno.”

 

‘Sebebê krîzî şer o’

 

Ewniya Bîlîr zî reaksîyon ramojna û vat: “Heme çî xeylêk vay o. Ma nêeşkenê çîyêk bigîrê. Ma verê çîyê ke bi 3 TL girewtêne, nika bîyo 10 TL. Sebebê nê krîzê ekonomî hukmat bi xo yo. Êdî çîyêk sey verê nîyo. Keyeyêk de 10 kes zî bixebotyo, reyna îdare nêbeno. Semedo ke tu qezenç çin o. Ma verê bi 100 TL ameyîne pêro dayîş û girewtişê keyeyî kerdêne. La nika ma yenê bi 100 TL nêeşkenê tu çîyêk bigîrê. Mabêne serra parî û emsarî de ferqêk pîl esto. Sebebê nê krîzî Erdogan bi xo yo. Ma wazenê krîz rê çareserîyêk bêro vînayîş. Ma cuyêka bi hizûr wazenê. Eke şer çinîbîne do krîz zî çinbîne. Sebebê krîzî şer o. Bi nê şerî dir gonî reyna bêro rijnayîş. Ma cinî cuyêka azad û bi hizûr wazenê.”

 

‘Cêbê şarî veng o’

 

Raîfe Erdem ke hewşê xo ra fêkî û sebzeyan kom kena û ana bazar de roşena wina vat: “Cinî hende keda pîl dana la keda aye nîna vînayîş. Ma cinî wazenê keda ma û nameyê ma her ca de biaseyo. Wexto şer virazêno krîz zî virazêno. Şarî ra pere û bacî yenê girewtiş û ê zî danê çek, topan û pê şer kenê. Cêbê şarî veng o. Pere çin o ke çîyêk bigîrê. Eke heqê merdiman bibo, do no problem zî bêro çareserkerdiş. Ma nêwazenê ke heqê cinîyan bêrê binpaykerdiş. Ma reyan nêeşkenê werd zî viraznê û kewenê binê deynan. Ez serê siba yena bazar heta şan de tewr zaf bi  50 TL şina keye. Semedo ke tu çîyêk nîno rotiş. Ez zî binê deynan ra nêeşkena vejîyî. Ez bi tena xebityena. Semedo ke kar çin o û mêrdeyê mi zî nêeşkeno bixebityo. Xêrcê karê bazarî ez keye de karê deştişî zî kena. Semedo ke bi karê bazarî dir nêeşkena debara xo bikera. Ma wazenê hukmat nêrê çareserîyêk bivîno û şer biqedêno.”

 

‘Nê krîzî ra tewr zêde cinî tesîr bî’

 

Fadîle Solmaz ke Nisêbîn ra yena Hezex û rotişê patîk û çîtan kena wina vat: “Ma deyndar ê. Cuye semedê ma zaf zehmet bîya. Cuye êdî sey verê nîya. Bi kûrbîyayîşê krîzî dir êdî ma nêeşkenê tu çîyêk biroşê. Sebebê nê zî şer o. Key şer dest pê kerd, krîz zî hende kûr bi. Krîz her hat ra tesîr serê cuya ma de kerdo. No prosesê pandemî zî tesîrêk pîl serê ma de kerd û hema zî keno. Ma wazenê no şer bêro vindarnayîş û no krîz peynî bibo. Waştişê ma tena vindarnayîşê şerî yo. Hewteyêk de qezencê ma tewr zêde mabêne 100-300î de yo. Demo ke ma Nisêbîn ra heta tîya yenê reyna heqê rayîrî şino. Nê krîzî ra tewr zêde cinî tesîr bîyê la cinî reyna zî hewl danê ke serê linganê xo de vinderê.”

 

‘Ganî çareserî bivînê’

 

Rahmet Kadender zî wina vat: “Ma cuyêka têduşt û azad wazenê. Ma wazenê no krîz peynî bo. Êdî bes o gonî birijo. Şer de bi hezaran ciwan û tûtê ma ameyî kiştiş. Ma wazenê peynîya nê şerî bîyarê. Derd û kûlê tewr giranî dayîkî ancenê. Wa cinî  dest bidê yewbînan û vajê bes o. Wa nê problemî bêrê çareserkerdiş. Her roje koyê Kurdistanî yenê gûlevarankerdiş û tûtê ma yenê qetilkerdiş. Her çiqasî no şer û problem dewam keno û krîz zî tewr kûr beno. Ma azadî, aştî û têduştî wazenê. Wa nê krîzî rê ganî çareserî bivînê. Êdî welatî nêeşkenê debara xo bikerê. Her roje merdimî nêeşkenê debara xo bikerê întîxar kenê. Amancê hukmatî oyo ke her tewir cuye kurdan rê teng bikero.”

 

‘Sebebê krîzî Erdogan bi xo yo’

 

Naîle Çîçek zî vat, sebze û fêkiyê ke ana bazar roşena la semedo ke şar nêgîno nînê rotiş û vat: “Ma hende zor û zehmetîyan ancenê zî berardişê ma nînê rotiş. Kes nêeşkeno bigîro. Semedo ke qezencê ma nêvirazêno ma nêeşkenê keyeyê xo zî îdare bikerê. No çîyo ke ma rê yeno kerdiş zulm o. Sebebê ci zî Erdogan bi xo yo. Ma keyeyê xo de sey zîndan de yê. Ma wazenê edalet bêro nê welatî.”