Marta Somek

 

STENBOL - Zerrîwaza Mor Çatiye û endama Koalîsyonê Cinîye Elîf Egeye dîyar kerd ke bêtêduştîya cînsî ya komelî ya ke şîdetê camêrd-dewlete ci ra miqate beno badê erdlerzî dest pênêkerdo û na rewşe prosesê erdlerzî de hîna zêde giran bîya. Elîfe da zanayîş ke cinîyî vera şîdetî de xover danî û ganî hêzê têkoşînî bêro vîrardene.

 

Erdlerzo ke merkezê ci Mereş bî û 11 bajaran ser de tesîr viraşt ra dima herême de rijnayîşî ra pey şîdetê camêrdî zî vejîya raşte. Bajarê ke erdlerz tede qewimîya de mekanîzmayê ke cinîyan pawenî zî çinî yo. Serekkomarê AKPyî 35 saet badê erdlerzî 10 bajaran de OHAL îlan kerd û bi KHKyan dewa taloqê 6ê nîsane ame kerdiş.

 

Muhakemeyê camêrdî ma şaş nêverda

 

Bi qerarnameyê ke ameyî vetiş hedîseyê kiştiş, şîdet, destdergî zêde bî û nê hedîseyan de bi hemkarîya dewlet-camrêd-muhakeme, bi polîtîkaya bêcezaverdayîşî kerdoxî ameyî xelatkerdiş û ma hirê aşmê ke muhakeme pê nêame cuya. Cinîyê herêma erdlerzî ke şîdetêk psîkolojîk yê giran cuyayî, bajarê teberê herêma erdlerzî de zî şîdet zêde bî. Nê hirê aşman de cinîyî nêeşkayî muracatê cayêk bikerî, waştişê pawitişî û prosesê îcrayî, îcra nefeqeyî ame vindarnayîş. Nê prosesî de reyna ame dîyîş ke şîdetê camêrdî hetê îqtîdarî ra nîno dîyîş.

 

Bi cinîyê erdlerzî reyde kewenê mîyanê paştîdayîşî 

 

Xeylê rêxistinê cinîyan prosesê erdlerzî de sebapaştîdayîşê cinîyan bîyî seferber. Roja ewile de vera şîdetê hemverê cinîyan xebate rayra benî. Weqfê Wargehê Cinîyan a Mor Çatiyî dezgehê ke vera şîdetê camêrdî de têkoşîn danê ra yew o. Mor Çati bi rêxistinê cinîyan yê neteweyî û mîyanneteweyî reyde kampanya û çalakîyan pê ano û vera serdestîya camêrdî de têkoşîn kenê. 

 

Zerrîwaza Mor Çati û Endama Koalîsyonê Cinîyan Elîf Egeye derheqê cinîyê mexdurê erdlerzî de û şîdetê dewlet-camêrdî de qisey kerd. 

 

‘Şîdetê camêrdî dimayê erdlerzî dest pênêkerdo’ 

 

Elîfe dîyar kerd ke şîdetê camêrdî bêtêduştîya cinsîyetê komelî vejîyayo werte û wina vat: “No seba feqîrî, krîz û felaketî nêvejîyayo werte. Bêtêduştîya cinsî tesîr serê her hetê komelî de kerdo. Prosesê wina bi krîz de hîn zêde giran benê. Her ke bêtêduştîya cinsî giran bena, şîdet zî zêde beno. Şîdetê camêrdî dimayê erdlerzî dest pênêkerdo. Şîdetê camêrdî her tim estbî. La nê prosesî de tewr zêde giran bîyo. Şîdetê camêrdî bêtêduştîya cinsîyetê komelî ra wey beno.”

 

Cinîyî hemverê şîdetî de têkoşîn kenê

 

Elîfe dewam de wina vat: “Barê cinîyan giran bî. Prosesê pandemî de zî wina bî. Prosesê pandemî de heqê cinîyan ame xespkerdiş. Nika zî wina yo. Pêwa nê hemverê her tewir şîdetî zî cinîyî xo ver danê. Demo ke newe erdlerz virazîya ma buroşurî viraştî. Nê buroşurî de agahdarkerdişê derheqê ke cinîyî eşkenê muracatê ça bikerê estbî. Buroşur muhîm bî. La tenê Tirkî bî. Seba nê ma Erebkî, Fariskî, Kurdkî û Tirkî vet. Ma sey Koalîsyonê cinî venga paştdayîşî bi 7 ziwanî açarna.”

 

Hêzê têkoşînê cinî… 

 

Elîfe dewam de da zanayîş ke prosesê erdlerzî de camêrdî lazimîya cinîyan de bîyê wayîrê hişmendî û vat: “Tenê ped nê. Tewirê bîn yê pedan zî mûsayî. Ma dî ke lazimîya cinîyan ê bînî zî mûsayê. Cinî prosesê wina de bi tesîrê şîdetî xo bêhêz vînenê. Xora komel her tim ma ra vano şima bêhêz ê.  Mor Çati nê vana ‘Şima heta nika ameyî û hemverê şîdetî şima xo ver dayo. Şima serkewtê. Hêzê şima esto. Ganî ma nê hêzê şima bîyarê vîr. Cinîyî tenê nîyê. Hemverê her tewir şîdetî têkoşîn kenê.”